احیای محلات شهری؛ پاسخی به نیازهای اجتماعی شهر تهران

امروزه در گفتگوهای روزمره وقتی سخن از محله به میان می‌آوریم، مفهومی بدیهی و بی‌نیاز از تعریف و تفسیر را در ذهنمان جای می‌دهیم، اما قادر به تعریف آن نخواهیم بود. امروزه اصطلاح محله را بدون اطلاع از مفهوم واقعی و پیشینه بلند تاریخی آن به کار می‌بریم. یکی از ویژگی‌های کهن شهرهای ایرانی وجود محلات شهری دارای وحدت کالبدی، فضایی و استقلال نسبی از نظر عملکردی بوده که گروه متجانسی از مردم، خانه‌های آنها و مراکز تأمین خدمات اولیه زندگی آنها را در خود جای می‌داده است. تشابهات فرهنگی موجود در این محلات که مبتنی بر عواملی چون دین، مذهب، قومیت، زبان، شغل و ... بوده و به حیات روزمره، اندیشه‌ها و فعالیت‌های ساکنین آن نظم می‌بخشید. بی‌توجهی به مفهوم واقعی محله، کارکردها و نقش‌های آن در قرن اخیر، باعث آسیب کالبدی- عملکردی محلات شهرهای تاریخی و  زوال تدریجی آنها شده است. اگرچه رجعت به سازمان فضایی کهن محله‌های شهری به سادگی توجیه‌پذیر، عملی و منطقی نیست، با این حال بازتولید مفهوم محله با اتوجه به نیازهای زمانه می‌تواند سبب حفظ نظام اجتماعی- اقتصادی محلات تاریخی شهرها و جلوگیری از نابودی ساختار کالبدی آنها شود.